ਜੇ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ, ਡਰ ਕਾਹਦਾ

ਹਰ ਸਾਲ ਜਦੋਂ ਵੀ ਬੋਰਡ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਬਹੁਤੇ ਬੱਚੇ ਉਦਾਸ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਬੱਚੇ ਵੀ ਡਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਤੇ ਉਹ ਫੇਲ ਨਾ ਹੋਣ ਜਾਣ ਜਾਂ ਫਿਰ ਘੱਟ ਨੰਬਰ ਨਾ ਆ ਜਾਣ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਹ ਡਰ ਉਦੋਂ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਪੜਾਈ ਵਿਚ ਤਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਪੜਾਈ ਨੂੰ ਪੜਾਈ ਵਾਂਗ ਸਮਝਦੇ ਨਹੀਂ। ਸਿਰਫ਼ ਬੱਚੇ ਰੱਟਾ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦਾ ਫਾਇੰਦਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਜਮਾਨੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹਨ, ਜੋ ਰੱਟਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਬਿਜਾਏ ਪਾਠ, ਪੜਾਈ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਵੱਧਦੇ ਹਨ। ਬੋਰਡ ਦਾ ਪੇਪਰ ਬਹੁਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਉਕਤ ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਡਰ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਬੱਚੇ ਉਦੋਂ ਹੀ ਆਪਣਾ ਆਪ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਡਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਕਿ ''ਬੱਚਿਓ ਡਰੋਂ ਨਾ ਆਪਣੀ ਮੇਹਨਤ 'ਤੇ ਵਿਸਵਾਸ਼ ਰੱਖੋ, ਤੁਸੀਂ ਜਰੂਰ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਵੋਗੇ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਨੰਬਰ ਲੈ ਕੇ ਪਾਸ ਹੋਵੋਗੇ।'' ਜੇਕਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਘਰ ਵਿਚ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਵਿਚਾਰ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਰਹਿਣ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਜਰੂਰ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਦਿਲੋਂ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ, ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਾਸ ਹੋਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਖੁਦ-ਬਾ-ਖੁਦ ਜਾਗਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬੱਚਾ ਪਾਸ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ, ਉਦੋਂ ਉਹ ਬੱਚਾ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਪਾਸ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਨੰਬਰ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਨਾਮ ਰੋਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਡਰ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਗੇ। ਜਿਸ ਹਿਸਾਬ ਦੇ ਨਾਲ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਹਰ ਬੱਚੇ ਦਾ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਵਿਅਸਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਸਮਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਦੋਂ ਮਾਂ ਬਾਪ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਤਾਂ, ਬੱਚਾ ਕਈ ਵਾਰ ਗਲਤ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਮਾਪੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਭ ਕੁਝ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਉਪਰ ਹੀ ਛੱਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪੜਾ ਲਿਖਾ ਕੇ ਅੱਗੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ, ਜਦੋਂਕਿ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਫ਼ਰਜ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਪੱਲ ਬਿਤਾਉਣ ਤਾਂ, ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਚੇਹਰਿਆਂ ਉਪਰ ਆਈ ਉਦਾਸੀ ਦੂਰ ਹੋ ਸਕੇ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਣ। ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲੇ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬੱਚੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਪੜਾਉਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਬੱਚਾ ਇਕ ਦੋ ਵਾਰ ਤਾਂ ਸਕੂਲੀ ਟੈਸਟ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਪਾਸ ਹੋ ਕੇ ਚੰਗੇ ਨੰਬਰ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਬੋਰਡ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਨੰਬਰ ਘੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਹ ਹੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਜਰੂਰ ਹਨ, ਟੀਚਰ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵੀ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਬੱਚੇ ਟੀਚਰ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੀਆਂ ਗਈਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਬਿਠਾਉਣ ਦੀ ਬਿਜਾਏ, ਸਕੂਲੀ ਟੈਸਟ ਦੇਣ ਤੱਕ ਹੀ ਠੀਕ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਸਮਾਂ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਫਿਰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪਾਠ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਬਿਜਾਏ, ਰੱਟਾ ਹੀ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋ ਪਾਉਂਦੇ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਬਚਤ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਰੱਟਾਂ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਬਿਜਾਏ, ਪਾਠ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਬੱਚਾ ਚੰਗੇ ਨੰਬਰ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੱਸ ਦਈਏ ਕਿ ਘਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸਭਾ ਤੱਕ, ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹੀ ਮਾਪੇ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਬੱਚਿਆਂ ਮੂਹਰੇ ਚੰਗੇ ਚੰਗੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਬੱਚੇ ਤਾਂ, ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਚੰਗੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਤਾਂ ਅੱਗੇ ਵੱਧ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਹੀ ਚੰਗੇ ਹੀ ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਭਾ ਵਿਚ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿਚ ਮਾਪਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਗਿਆਨ ਵੇਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਨਿੱਤ ਦਿਨੀਂ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਉਪਰ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਵਿਚਾਰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਉਦੋਂ ਹੀ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਮਾਪੇ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ, ਸਿਰਫ਼ ਪਾਸ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਹਰ ''ਔਕੜ'' ਦੇ ਨਾਲ ਲੜਣ ਲਈ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਬੱਚੇ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਕੋਲੋਂ ਬੇਵਜਾ ਹੀ ਡਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਵਜਾ ਤੋਂ ਅਧਿਆਪਕ ਕੋਲੋਂ ਡਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਉਹ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵੱਧ ਪਾਉਂਦਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜਾਉਣ ਸਮੇਂ ਹਰ ਵਾਰ ਹੀ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ/ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਓਂ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਦੁਬਾਰਾ ਪੁੱਛ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਬਹੁਤੇ ਬੱਚੇ ਡਰਦੇ ਮਾਰੇ ਹੀ ਪੁੱਛਦੇ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਕੁਝ ਕਹਿ ਨਾ ਦੇਵੇ। ਵੈਸੇ ਜਿਹੜਾ ਅਧਿਆਪਕ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਓ ਜਿਹੜੀ ਗੱਲ ਦੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ, ਉਹ ਤੁਸੀਂ ਪੁੱਛ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਅਜਿਹੇ ਅਧਿਆਪਕ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਡਰ ਤੋਂ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਜਵਾਬ ਕਰ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਪਾਉਂਦਾ, ਉਹ ਸਵਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਕੋਲੋਂ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਬੱਚਾ ਅਧਿਆਪਕ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੀਆਂ ਗਈਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦਾ ਰਹੇ ਤਾਂ, ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਮਾਰ ਨਹੀਂ ਖਾ ਸਕਦਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਜ ਦਾ ਇਕ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਸਹੀ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਬੱਚੇ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਭ ਕੁਝ ਅਧਿਆਪਕ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸਿਆ ਗ੍ਰਹਿਣ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਪੇਪਰਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਡਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕਿਤੇ ਉਹ ਫੇਲ ਹੋ ਗਏ ਜਾਂ ਫਿਰ ਨੰਬਰ ਘੱਟ ਆ ਗਏ ਤਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਕੋਲੋਂ ਮਾਰ ਨਾ ਪੈ ਜਾਵੇ। ਜੇਕਰ ਬੱਚੇ ਅਜਿਹੇ ਵਿਚਾਰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਿਆਉਣਗੇ ਤਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਡਰ ਰਹੇਗਾ ਕਿ ਉਹ ਫੇਲ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੰਬਰ ਘੱਟ ਆਉਣਗੇ। ਇਸ ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਵਿਚਾਰ ਬੱਚੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਨਾ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਦੁਆਰਾ ਆਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ। ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਬੱਚੇ ਕਦੇ ਵੀ ਨਕਲ ਨਹੀਂ ਮਾਰਦੇ ਤਾਂ, ਹੀ ਖੌਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਵੀ ਸਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਬੱਚੇ ਹੀ ਨਕਲਚੀਆਂ ਦੇ ਵਾਂਗੂ ਹੋਰਾਂ ਉਪਰ ਹੀ ਆਸਾਂ ਰੱਖਣ ਲੱਗ ਪੈਣ ਤਾਂ, ਫਿਰ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਪਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਣਗੇ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਕਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨੰਬਰ ਭਾਵੇਂ ਹੀ ਘੱਟ ਆਉਣ, ਪਰ ਅਧਿਆਪਕ ਦੁਆਰਾ ਪੜਾਏ ਗਏ ਪਾਠ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਅਧਿਆਪਕ ਦੁਆਰਾ ਸਮਝਾਏ ਗਏ ਪਾਠ ਨੂੰ ਸਮਝੇਗਾ ਰੱਟਾਂ ਨਹੀਂ ਲਗਾਏਗਾ ਤਾਂ, ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਵੇਗਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਰੱਟਾ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਵਾਰ ਹੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਯਾਦ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਵਾਸਤੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਰੱਟਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਬਿਜਾਏ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ, ਜੋ ਉਹ ਚੰਗੇ ਨੰਬਰ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅੱਗੇ ਵੀ ਉਕਤ ਪਾਠ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਸਕੇ। ਜਿਹੜੇ ਬੱਚੇ ਖੁਦ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਪਾਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਮਾਰ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ। ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਚੰਗੇ ਨੰਬਰਾਂ ਦੀ ਆਸ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਘੱਟ ਨੰਬਰ ਆਉਣ 'ਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਉਦਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਸਗੋਂ ਮਿਹਨਤ ਹੀ ਐਨੀਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਦਾਸੀ ਝੱਲਣੀ ਹੀ ਨਾ ਪਵੇ। ਜੇਕਰ ਬੱਚੇ ਨੰਬਰ ਘੱਟ ਆਉਣ 'ਤੇ ਉਦਾਸ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪੈਣਗੇ ਤਾਂ, ਫਿਰ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਣਗੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਤੱਕ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਉਹ ਹੀ ਇਨਸਾਨ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਪਾਠ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੌਂਸਲੇ ਅਤੇ ਡਰ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਮਿੱਤਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਸੋ ਬੱਚਿਓਂ, ਇਸ ਲਈ ਬੋਰਡ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਕਦੇ ਵੀ ਡਰੋ ਨਾ, ਸਗੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਡਰ ਭੈਅ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਪੇਪਰ ਕਰੋ ਤਾਂ, ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਚੰਗੇ ਨੰਬਰ ਹਾਂਸਲ ਕਰਕੇ ਚੰਗੀ ਕਾਮਯਾਬ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕੋ।

                                                              ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਸਿੱਧੂ